روشنفکری در ایران با دین به دنیا آمد

شوه ی  تفکر روشنفکری در ایران از حدود مشروطه شروع شد چون نمی‌خواهم تاریخچه روشنفکران را بگویم، کاری به اندکی قبل و اندکی بعد ندارم، این یک خط است آشنایی با فرهنگ بیگانه و فرهنگ غربی آشنایی با محصولات اندیشه انسان‌هایی در ماوراء این مرزها، اینها میزات خط روشنفکری میرزا ملکم خانم و افرادی از این قبیل نمونه‌هایی از این جهت‌گیری و این جریان بودند. اندکی از فرهنگ بسته داخل ایران چشم‌هایشان افق‌های دورتری را دیده بود و آن‌ها در اینجا بازگو می‌کردند، مردمانی از لحاظ هوش و درک از سطح متوسط مردم بالاتر و از لحاظ مطالعات متوجه به فرهنگ و اندیشه‌نویسی که از آن‌سوی مرزها برای ما به ارمغان می‌آمد، اینها روشنفکرها بودند. اما روشنفکری از آغاز ولادتش در ایران قهر کرده با مذهب بدنیا آمد و این یک چیز تقلیدی‌بود، چون اروپایی که آنها جریان روشنفکری را از آن تغذیه شده بودند و به عاریت گرفته بودند با مذهب قهر بود و حق داشت مذهب در اروپا یک حرکت ضدعلم، یک حرکت ضدروشن‌بینی و روشنفکری و روشن‌یابی، شما نگاه کنید در نوشته‌جات محققین روشنفکر دور و بر مشروطیت امثال تقی‌زاده‌ها و غیره، اینها که سوابق مذهبی و اسلامی هم داشتند شرط لازم و اصلی روشنفکر را روی‌گردانی از مذهب می‌دانستند. در ایران آن‌طور شد. کار به جایی رسید که روشنفکر یعنی لا مذهب- یعنی ضدمذهب، یعنی بی‌خبر از حقایق مذهب. داستان آن منجم را تداعی می‌کرد. ماجرای روشنفکران ایران در گذشته‌ها که سعدی نقل می‌کرد زیر پایش حفره‌ای بود آنرا ندید و افتاد توی چاه و سعدی می‌گوید تو که داری هفت آسمان را رصد می‌کنی، چرا جلوی پایت را نمی‌بینی، اینها دنبال زوایای فرهنگ از یونان به ارث مانده فرانسوی و اروپایی کندوکاو می‌کردند و می‌گشتند. اما به فکر آثار فرهنگی اسلامی نمی‌افتادند. آنچه را که امروز حجم عظیمی از مایه‌های روشنفکری اسلامی را تشکیل می‌دهد و در بطن اسلام بوده و در داخل این مرزها بوده و در کتاب‌ها و کتابخانه‌های ما بوده از چشم این روشنفکران غرب‌زده دور مانده بود. لذا روشنفکری با اسلام از اول ساز مخالفت ساز کرد.

شناخت امام

حضرت امام  مظهر عینی حرکت عظیمی است که ملّت ایران آغاز کرد و تاریخ خود را متحوّل کرد؛ امام بنیان‌گذار یک مکتب فکری و سیاسی و اجتماعی است. ملّت ایران این مکتب را، این راه را، این نقشه را آزادانه انتخاب کرده پذیرفته اند و در آن مشغول حرکت شداند؛ ادامه‌ی این راه بستگی دارد به اینکه این نقشه‌ی راه، درست شناخته بشود؛ بدون اینکه امام را درست بشناسیم ( به‌معنای شناخت اصول امام ) این نقشه‌ی راه، شناخته نخواهد شد. بدیهی است بحث ما بر مبانی فکری امام است؛ بحث بر سر تصمیم‌های مقطعی و مربوط به زمان یا مکان نیست؛ بحث بر سرِ آن شاکله‌ی اصلی تفکّر امام بزرگوار ما است؛ این را میخواهیم درست بشناسیم.

من از گاو می‌ترسم برای اینکه اسلحه دارد، عقل ندارد

پاسخ جالب امام خمینی به خبرنگار روزنامۀ فرانسوی لوموند: (09/09/1358)

بحران کنونی ایران یک بحرانی نیست که ما از آن خوفی داشته باشیم. اما راجع به اینکه یک وقتی جنگی پیش می‏ آید، ولو اینکه یک مطلبی است از شیخ ‏الرئیس بوعلی سینا نقل می‏ کنند که گفته است من از گاو می‏ ترسم برای اینکه اسلحه دارد، عقل ندارد. حال این ابرقدرتها اسلحه دارند، مع ‏الأسف عقل ندارند. و آقای کارتر هم ثابت کرد این مطلب را. مع‏ ذلک نخواهند گذاشت چنین کاری بکنند. ملتها و دولتهای بزرگ نمی‏ گذارند که چنین جنگی پیش بیاید. جنگ پیش آمدن معنایش جنگ جهانی سوم است و همین ابرقدرتها از این جنگ می‏ترسند. ما ابداً از این مسائل ترسی نداریم برای اینکه وضعمان این است که می‏ بینید. وضع ملتمان این است که می‏ بینید.

ما قائلیم که اگر از این عالم رفتیم، به جای بهتری منتقل می ‏شویم. اگر کسی از یک عالم بدی به یک جای خوبی برود، از چه می‏ ترسد؟ ما هیچ ترسی نداریم. آنها باید بترسند که خیال می‏ کنند عالم دیگری نیست. یا ظالم هستند و از رفتن به آن عالم ترس دارند.

ما نه از آن بحران اقتصادی می‏ ترسیم، نه از جهات دیگر. و ما بنا گذاشتیم که خودمان بکاریم و خودمان هم زراعت را برداریم و محصولش را هم خودمان بخوریم و به کسی راه ندهیم تا بیاید منافعمان را ببرد. بنابراین بحرانی برای ما نیست. اروپا از این مسائل و بحرانها می‏ ترسد. و او هم حق دارد که بترسد و جلوگیری کند از این مسائل.